Kayıt dışı istihdamla etkin mücadele
Türkiye’de sosyal güvenlik, anayasal bir hak olarak Anayasa’nın 60’ıncı maddesinde yer alan “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” hükmü ile güvence altına alınmıştır.
Sosyal güvenliğin bu derece önemli ve öncelikli olmasına rağmen, vatandaşların bir kısmının sosyal güvencesi bulunmamaktadır. Bazı vatandaşların bu şekilde sosyal güvenlik şemsiyesi koruması dışında olmalarının nedeni ise “kayıt dışı istihdam” olgusudur.
İşveren açısından haksız rekabet, çalışanlar açısından hakkının gasp edilmesine neden olan kayıt dışılık, sürdürülebilir ekonomiyi ve sosyal güvenliği de sekteye uğratmaktadır.
Şanlıurfa Sosyal Güvenlik İl Müdürü İsmail Ünlü, sosyal güvenlik toplumun zor durumda olan bireylerine yardım edilmesini daha iyi durumda olan kişilerin vicdanına veya yardımına bırakmayarak, toplumsal dayanışmayı kurumsal ve düzenli işler hale getirmekte ve tüm ülke vatandaşlarına hak olarak sunduğuna vurgu yaptı.
Bireylerin tüm yaşamları boyunca karşılaşabilecekleri mesleki, fizyolojik ve sosyo-ekonomik risklere karşı güvence sağlayarak koruyan politika ve sistemler bütününü olduğunu belirten Ünlü, “Devlet tarafından idare edilen sosyal güvenlik sistemi, vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi ve asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişilerin yaşlılık, hastalık, malullük, işsizlik, iş kazaları gibi çeşitli nedenlerle çalışamadıkları dönemlerde onları korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan sistemdir” dedi.
KURUM, KAYIT DIŞI İSTİHDAM ÇALIŞMALAR İÇİN ÇALIŞMA YÜRÜTÜYOR
SGK, kayıt dışı istihdamın makul seviyelere indirilmesi için kurumca yürütülen çalışmalar 5 strateji çerçevesinde yürütülmektedir. Bunlar, sosyal güvenlik hizmetlerinin kalitesinin artırılması, kurumlar arası bilgi ve veri paylaşımı ile yapılan çapraz denetim çalışmaları, denetim sisteminin daha etkin hale getirilmesi, teşvik uygulamalar ve sosyal güvenlik konularında yapılan bilgilendirme çalışmalarıdır. Bu çerçevede; yürütülen işlemlerin çoğunu elektronik ortama aktarıp işlem süreçlerini kısaltarak bürokrasiyi ve kırtasiyeciliği azaltıldı.
Sosyal Güvenlik Merkezleri, tüm ilçelerimizde yapılandırmasını tamamlayarak, daha kolay erişilebilir bir sosyal güvenlik sisteminin adımları atıyor.
Bu kapsamda özellikle işverenlerin üzerindeki mali yükü azaltmak ve primini tam ve düzenli ödeyen işverenleri desteklemek amacıyla 5 Puan Prim Teşviki, Kalkınmada Öncelikli İllerde İstihdamın Teşviki, Kadın ve Genç İstihdamının Teşviki, İşsizlik Ödeneği Alanları İstihdamının Teşviki, Özürlü İstihdamı Teşviki gibi 22 adet teşvikimizle tahakkuk eden primlerin Yüzde 5’ i le Yüzde 100’ ü arasında değişik oranlarda prim indiriminin yürütümünü yapılıyor.
Uygulanan teşviklerle hem işverenleri daha fazla işçiyi sigortalama yoluna itmeyi hem de dezavantajlı bazı kesimlere de istihdam olanağı sağlanmasını amaçlamaktadır. Kayıt dışı istihdamla mücadele noktasında en çok önem verilen çalışmalardan biri de bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarıdır.
SGK, uzun yıllardır mücadele ettiği kayıt dışı istihdamın ortaya çıkış türlerinden bir tanesi de çalışanların elde ettikleri kazançların kuruma eksik bildirilmesidir. Özellikle mavi yakalı olarak ifade edildiği kalifiye meslek mensubu olan ve yüksek seviyelerde ücret alan sigortalıların ücretlerinin eksik bildirilmesini engellemek için, meslek kodu uygulamasını hayata geçirildi.
Kayıt dışı istihdamın azaltılarak 2023 yılında tarım dışında yüzde 15’e indirilmesi için kurum, çalışmalarını sürdürüyor. Kurum, rehberlik ve denetim faaliyetlerini sürdürmeye devam ediyor.
KAYIT DIŞI İSTİHDAM NEDİR?
Çalışan kişilerin çalışma günlerinin ve kazançlarının Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi veya eksik bildirilmesi kayıt dışı istihdam olarak adlandırılabilir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.
